Over vermijden…en innerlijke drempels. (Leestijd 5 minuten.)
“Doe je even kalm aan” zegt mijn vrouw als we met de caravan achter de auto, een verkeersdrempel naderen. Jahaaaaaa…! Zeg ik terug, licht geïrriteerd en met een duidelijk hoorbare zucht. En met de gedachte…”ach zeur toch niet zo”. “Nou ja.. Je weet dat ik er een hekel aan heb” reageert ze, op een toon die haar ongemak aangeeft. Met een slakkengang kruip ik over de verkeersdrempel. De fiets voor op de caravan wiebelt wat als we de verkeersdrempel achter ons laten. Op de foto hierboven zie je onze caravan op de camping, onder een donkere lucht.
We hebben een keer de fietsen bijna verloren onderweg, na het verlaten van een verkeersdrempel. Ze hingen nog aan de fietsdrager achter op de caravan. Maar daar is ook wel alles mee gezegd. De fietsen hingen ondersteboven. En een van de fietsen sleepte met het stuur over het asfalt. “And that’s not a pretty sight”, kan ik je vertellen. En (uiteraard) gebeurt dat net als het plenst van de regen. Het is een ervaring die heel bewust, een plekje heeft gekregen in ons geheugen. Sinds die tijd zijn verkeersdrempels altijd wat tricky. En kijken we wel drie keer of de fietsen goed vastzitten. En het liefst zouden we verkeersdrempels vermijden. Maar ja… hoe doe je dat? En tsja ..ze zullen wel een functie hebben… In elk geval geven ze een voorzetje aan deze blog nu nog even inkoppen…
Over de olifant, het reptiel en het gewoontedier.
Ik las ergens dat jonge olifanten in India met een touw aan hun poot worden vastgezet. De jonge olifant probeert los te komen maar dat lukt niet. Na een poosje probeert ze het niet meer. En dat blijft zo. Zelfs als ze groot en sterk is, blijft ze in haar onvermogen geloven dat ze los kan komen. Een onvermogen voor verandering. Ook mensen zijn (vaak onbewust) gewoontedieren.
Eén lepel teer kan een vat honing bederven, maar één lepel honing in een vat teer betekent niets. (Russisch spreekwoord).
De meeste mensen hebben een “versterkt” geheugen voor negatieve ervaringen. Wetenschappers hebben het over de “negativity bias”. Wie één keer gebeten is door een hond, zal de rest van zijn leven bang zijn voor honden, terwijl er waarschijnlijk meer positieve ervaringen met honden tegenover staan. Verliezen weegt veel zwaarder dan winnen. Volgens de wetenschap komt dat uit ons reptielenbrein. Een stukje hersenen dat ons “helpt” met overleven. Het voorkomt dat een sabeltandtijger je opvreet of een pizzakoerier op zijn brommer je aanrijdt.
Eh,…ja, tsjaa.. En wat heb ik daaraan?
Ik zou me kunnen voorstellen (in mijn rijkelijke fantasie), dat je ergens werkt. Bijv. in de zorg. Je voelt je gewaardeerd door collega’s. Het “samen team zijn” is belangrijk voor je. En ja… er is werkdruk. Tegelijk aan de andere kant, de zorg aan cliënten geven je het gevoel dat je waardevol voor hen bent. Een aantal aanvaringen met je leidinggevende maken je onzeker. Ze geven je het gevoel dat je constant tekortschiet. Het gevoel dat er niet veel meer deugd en dat daar niet veel aan te doen valt. Je hebt geen vertrouwen meer in haar of hem. En dus is je leidinggevende zoveel mogelijk vermijden, zo gek nog niet. Vermijden voelt vertrouwd. Vermijden deed je in je jeugd ook al. Op school voelde je je gelukkig. Alleen thuis had je moeder geen tijd en aandacht voor je. En als je vader thuiskwam als internationaal vrachtwagenchauffeur was hij vaak moe en snel geïrriteerd. Thuis was er vaak spanning tussen je ouders. Op je eigen kamer zitten met een boek was dan niet alleen prettig. Zo vermeed je conflicten. Het gaf je alleen wel het gevoel dat je tekortschoot. (En is dat juist waar de leidinggevende je opnieuw triggert?)
Je kunt zeggen “het is nog steeds bewolkt”. Je kunt ook zeggen “de zon komt erdoor”
Zo kunnen we ook tegen onze jeugd en “wat we toen hadden moeten doen” en hoe we die beleefd hebben, aankijken. Vermijden is een overlevingsstrategie. Je bent je daar meestal niet bewust van. Maar was dat toen niet het beste wat je kon doen? Wat zou er gebeurd zijn als je dat niet had gedaan? Zorgde je er zo niet voor dat je ouders zich niet aan jou en elkaar ergerde? Probeerde je niet door “lief te zijn” ze bij elkaar te houden? Gaf je zo niet aan je ouders? Je werd er vroeg volwassen door maar bracht dat met zich mee dat je goed voor jezelf kunt zorgen? Zorgde het ervoor dat je nu goed voor anderen kunt zorgen?
Foto Credits, Unsplash.
Van mijn geliefde Schotland. Isle of Skye.
Zit er een olifant in jou?
Ervaringen uit het verleden en de oriëntatie op je verleden kan je de overtuiging meegeven waarmee je ook je heden en toekomst invult. En daarna kun je de vraag stellen of je werk op je familie van huis uit gaat lijken? En of je je in dat patroon wil voegen? Voeg daarbij een snufje “negativity bias” en één mespuntje in het gesprek met…? Aan toe. En je hebt een “fantastische” mix. En wat die mix met je doet en hoe je er mee omgaat, dat is voor iedereen weer anders. Het ging in het bovenstaande om een voorbeeld. Het kan bijvoorbeeld leiden tot tobben, weinig zelfvertrouwen en onaangename gevoelens. En een sterk geloof in je eigen onvermogen. En bij dat laatste word je die olifant aan het touw.
Hoe kun je de olifant losmaken?
“Wanneer we niet meer in staat zijn een situatie te veranderen, worden we uitgedaagd onszelf te veranderen”. Victor Frankl. (Oostenrijks psychiater, overleefde 4 concentratiekampen)
Tussen de prikkels van buitenaf, van vroeger en je reactie daarop, ligt de menselijke vrijheid/mogelijkheid om te kiezen. Dat is waar Victor Frankl op duidt. Zonder kennis te ont-kennen of gevoelens te ont-voelen kun je door een stap terug te doen, de situatie opnieuw beoordelen en van perspectief veranderen. En zo tot oplossingen te komen, die bij je passen. (Wat kan je daarin helpen? Zie ook: ijsbeelden of Laat jij je leven stromen?) Dat is het inzicht dat ik probeer te geven met het voorbeeld uit de zorg. Het is mede mijn eigen ervaring hierin, die mij daarin geholpen heeft. (Zie ook: Een stukje familiegeschiedenis) En ja…ik ben maar gewoon mens…of beter gezegd soms zit die olifant in mij, die in zijn eigen onvermogen gelooft. Ik ben geen zelfhulpboekenschrijver (Wow, dat is veel punten bij scrabble)., die sneller dan Lucky Luke “even snel oplossingen tevoorschijn schiet”. Ik begrijp dat ervaringen uit het verleden zo heftig kunnen zijn, dat die eerst verwerkt moeten worden voordat je verder kunt.