Rouw is tegen de stroom oproeien.

Heb je dat ook? Het kaartje ligt voor me. Wat zal ik er opschrijven? Na wat puzzelen, piekeren en aarzelen kom ik niet verder dan: “Sterkte”! Wat zeg je? Wat schrijf je? Ik weet het vaak niet. Ik wil graag leed verzachten, troost bieden. Is het mijn eigen pijn waarmee de rouwende me confronteert, waar ik moeite mee heb?

De dood. Praat erover, niet er overheen. … En hoewel we soms de dood liever doodzwijgen, wordt leven ermee een stuk dragelijker als we erover praten.

Sire reclame op tv.

Deze zinnen uit een Sire-campagne zijn denk ik veelzeggend. In dat kader zie ik dan ook deze blog. Ik”praat” erover in deze blog. Het is een poging om in de beperking van ca. vijf minuten iets te verduidelijken over rouwen en waar de rouwende mee dealt. In de hoop dat angst die om dood en rouw hangt plaats maakt voor vertrouwen. In mijn vorige blog: “Rouw is roeien met de riemen die je hebt.”. heb ik het beeld gebruikt van roeien. Deze blog is daar een vervolg op. Met zijn eigen insteek. Ik noem het daarom:

Rouw is tegen de stroom oproeien. (Leestijd 5 minuten.)

Regelmatig fiets ik langs het kanaal. Daar zit ook de roeivereniging. Met verwondering en bewondering kijk ik naar de roeiers in hun smalle, wiebelige skiffs. Ze roeien met hun rug richting hun doel of waar ze ook naar toe willen. Vooruitgaan is naar achteren kijken. Een wonderlijke sport/hobby. Misschien herkenbaar voor rouwende mensen? Het gevoel voortdurend achteruit te kijken en geen toekomst te zien? Verder valt me op dat een roeier kwetsbaar is in zijn slanke skiff. De roeier en de rouwende kunnen makkelijk kapseizen.

Rouwen wordt wel beschreven als dat het vergelijkbaar is met een vloedgolf. Het spoelt pijnlijk over je heen wanneer je het het minst verwacht. Het kan je letterlijk de adem benemen. Het roeien en het nadenken over rouw roept bij mij vragen op als: Hoe vind ik evenwicht op de golven van het leven, als rouw me treft? Hoe vind ik mijn weg, met de rug naar de toekomst? Wat overkomt me?

Ik kan dat, in zeer algemene zin, verbeelden in het kader van mijn coaching met behulp van duplopoppetjes. Het doel van de verbeelding is dat het inzicht geeft in het rouwen. En helpt om grip te krijgen op de chaos. Woorden zijn vaak hard en direct. Beelden zeggen meer dan duizend woorden.

In poppetjestaal zijn er drie poppetjes. Deze vertegenwoordigen samen, heel de mens. Het grote poppetje verbeeldt en vertegenwoordigt het volwassen, bewuste deel van iemands persoonlijkheid. Deze wordt wel de coördinator of regisseur genoemd. Deze heeft de regie en geeft richting aan het gedrag. Een mens is niet alleen een bewust, rationeel en relationeel wezen. Rouw beïnvloedt het lichaam en speelt zich deels af in ons binnenste. Wat anderen er van merken is slechts het topje van de ijsberg. We hebben gevoelens en delen ervaringen en geschiedenis met (als voorbeeld in deze blog) de overledene.

Dit “binnenste” wordt verbeeld door het geschiedenispoppetje, het kleine poppetje. Voor een deel is het geschiedenispoppetje zich bewust van zijn geschiedenis maar voor een deel is dit ook onbewust. Zoals we het ons kunnen herinneren en wat we niet (meer) weten. Dit poppetje heeft manieren ontwikkeld om zijn innerlijke kwetsbaarheid te beschermen. Die kwetsbaarheid zit in het poppetje met het kapje, die zit op het hart. Het “kwetsbare kind poppetje”.

Stel je eens voor dat een vader overlijdt met wie de dochter een goede band had. Hoe zou (theoretisch) de rouwtocht kunnen verlopen? Op het paarse vlak ligt de overleden vader. Voor de overleden vader staat de dochter. Het zwarte “krijgsmannetje” staat voor het rouwen. Het zo zien van dit beeld kan veel impact hebben. Aanvaard je dat iemand deel uitmaakt van je leven maar niet meer fysiek aanwezig is?

Het geschiedenis poppetje. Ik heb dit “kleintje” op het witte vlak gezet. Het witte vlak verbeeldt de overlevingsdrang, het niet-voelen en controle houden. Een hele natuurlijke, noodzakelijke reactie, waar de rouwende zich vaak niet bewust van is. Het rode vlakje staat voor het voelen, de rouwpijn is daar aanwezig. Het geschiedenispoppetje beweegt/roeit tussen overlevingsdrang , het witte vlak en rouwpijn, het rode vlak, heen en weer.

Het kan voelen alsof je op de golven van emoties en veranderingen wordt meegenomen en het kan moeilijk zijn om je weg te vinden. Hoe navigeer je op de golven van het rouwen? Welke gevoelens ervaar je? Op welk vlak ben je nu? Hoe is het om daar te zijn? De rouw brengt ons denken en ons gevoel met elkaar in conflict. De rouwpijn kan alle kanten op gaan. Van schuldgevoel tot diep verdriet. Van groot gemis tot woede en haat omdat niet vervuld werd waarop gehoopt werd. Tot blijdschap omdat verder lijden bespaard werd en het zo goed is. Ook dit is rouwen.

Hoe vind je een nieuw/ander evenwicht na het verlies? En wanneer? Dat is voor iedereen anders. Het is tegen de stroom op roeien en je eigen koers vinden. Gaandeweg komen er momenten dat het water jou draagt. In poppetjestaal ziet dat er zo uit.

Het groene vlak geeft aan dat het verlies te dragen is en dat de rouw deel gaat uitmaken van het levensverhaal. Het leven kan vol gehouden zonder alleen maar in de overlevingsmodus (het witte vlak) te hoeven staan. En pijnlijke gevoelens (het rode vlak) toe kunnen gelaten worden. De coördinator (de dochter) weet hierin zo goed en zo kwaad als dat gaat een weg in te vinden. En ook degene die overleden is (haar vader) gaat mee in de rouwtocht. De band blijft ook al is dat in een andere vorm (Lees ook: Rouw gaat over verbinding).

Tenslotte:
Ik heb het wel wat overzichtelijk, kort door de bocht, op een rijtje gezegd, Alsof rouw makkelijk te bevatten is. Verdriet is nooit behapbaar en het komt nooit gelegen. De poppetjes ondersteunen het gesprek of beter gezegd, het luisteren naar mijn cliënt. Want dat is waar ik voor ben. Ruimte te geven aan alle verwarrende tegenstrijdigheden waar iemand mee worstelt. Wie ben ik om iets te denken of iets te zeggen te hebben als zoiets je overkomt? Ik heb meer vragen en meer stilte dan antwoorden. Het is een poging het ondragelijke, dragelijk te maken.

Met de poppetjes lijkt het alsof de rouwende er alleen voor staat. Het kan ook dood-eenzaam zijn. De rol van mensen om ons heen is onmisbaar. Ook al zeggen we soms de verkeerde dingen of schrijven we de verkeerde dingen. Inzicht in rouwen is belangrijk. Wat overkomt me? Steun en liefde van familie en vrienden zijn onontbeerlijk! “Help me, te leven met een waarheid waar ik niet mee wil leven”, dat is wat de rouwende vraagt.

We zijn kwetsbare mensen. Dat kwetsbare zit diep vanbinnen. In de opstelling is het, het kwetsbare poppetje met het kapje op het hart. Over die kwetsbaarheid gesproken….

Je bent ook wat je hebt verloren.

Over kwetsbaarheid.

Een aantal jaren terug zijn we in Venetië geweest. Een prachtige stad bekend om zijn San Marcoplein, de gondels en Murano glas. Er zijn heel wat winkeltjes waar ze dit Murano glas verkopen. We hebben ons de ogen uitgekeken. Het is alleen niet voor onze portemonnee bestemd. De Brits/Zwitserse filosoof Alain de Botton schrijft over dit glas. Ik gebruik zijn idee om dit met rouwen te verbinden.

We hebben geleerd om sterk te zijn en onze kwetsbaarheid te verbergen. Dat weten we al sinds we in de speeltuin kwamen te vallen. De glasateliers van Venetië zijn beroemd om het maken van het doorzichtbare maar oh zo kwetsbare Murano glas. Murano glas verontschuldigt zich niet voor zijn kwetsbaarheid. Het laat zijn fijngevoeligheid zien. Je begrijpt gelijk dat het gemakkelijk beschadigd kan raken.‎ Het glas is niet kwetsbaar door een tekort, of per ongeluk. Het is niet zo dat de glasblazer het sterk en hard probeerde te maken en dan – stom genoeg – eindigde met iets dat een kind kan breken.

De kwetsbaarheid is het gevolg van een zoektocht van de glasblazer naar verfijning en zijn verlangen om zonlicht en kaarslicht in de diepte van het glas te vangen. Het glas kan prachtige effecten bereiken, maar de prijs daarvan is kwetsbaarheid. Het Murano glas zegt (bij wijze van spreken) : “Ik ben mooi, maar als ik omver gestoten word, breek ik en daar kan ik niks aan doen…”

Rouwen is een menselijk iets waarin onze kwetsbaarheid meekomt. Wanneer we rouwen, kunnen we ons vaak overweldigd voelen door onze emoties en ons onzeker en kwetsbaar voelen omdat we ons niet langer veilig voelen in onze vertrouwde omgeving. De kwetsbaarheid kan ook helpend zijn. Het kan ons helpen te verbinden met anderen. Door onze emoties te delen en steun te vinden bij anderen.

Liefde is de keerzijde van rouw. Het licht van liefde in de anderen schijnt ook door ons. Als het licht in de ander dooft, dooft er ook iets in ons. Dan breekt er iets in ons. Rouw zit in ons DNA.

“Je bent ook wat je hebt verloren” schrijft de dichter, Jorge Luis Borges. We hebben mensen om ons heen nodig voor wie we onze kwetsbaarheid niet hoeven te verbergen. Die een schuilplaats voor ons willen zijn.

Je eigen veerkracht helpt je vaak om je verlieservaring op te nemen in je leven. Mensen om je heen, iemand waarmee je kunt praten, waar je je verhaal kwijt kunt, zijn belangrijk. Rouw kan voelen als tegen de stroom oproeien. Heeft deze blog, vragen bij je opgeroepen? Heb je het gevoel dat je wel wat hulp kunt gebruiken? Stuur me dan een berichtje. We kunnen met elkaar via de Zoom of telefoon spreken. Vrijheid, blijheid. Of je waagt er een Coffee, Cake en Coaching aan! Welkom!

Verder hoop ik dat je wat hebt gehad aan deze blog. Je mag ‘m natuurlijk delen. En ik hoor ook graag van je wat je ervan vond. Of wat je triggerde in deze blog. Deze blog is eerder verschenen als nieuwsbrief. Schrijf je hier in als je mijn nieuwsbrief wilt ontvangen.